10 października 1970 r. rozpoczęła się peregrynacja symboli Nawiedzenia Matki Bożej w parafii farnej w Rzeszowie. W ciągu pół roku, do kwietnia 1971 r., Matka Boża nawiedziła wszystkie parafie rzeszowskie. Nabożeństwa, w których łącznie uczestniczyło ok. 135 tysięcy osób, z powodu represji władz państwowych odbywały się przy „pustych ramach”. Właśnie mija 50 lat od tamtych wydarzeń.
NAWIEDZENIE PRZED MILENIUM CHRZTU
Myśl o nawiedzeniu wszystkich parafii w Polsce przez obraz Matki Bożej Częstochowskiej podjął kardynał Stefan Wyszyński, prymas Polski, przygotowując program obchodów Tysiąclecia Chrztu Polski. 14 maja 1957 r. w Rzymie papież Pius XII poświęcił obraz Nawiedzenia – kopię Ikony Jasnogórskiej. Ponad trzy miesiące później, 26 sierpnia, w uroczystość Matki Bożej Częstochowskiej, rozpoczął się pierwszy etap Nawiedzenia obejmujący w latach 1957-1966 dziesięć archidiecezji i diecezji: warszawską, siedlecką, łomżyńską, białostocką, warmińską, gdańską, chełmińską, gorzowską, wrocławską i opolską.
W 1966 r., decyzją Episkopatu Polski, zatrzymano Nawiedzenie parafialne, aby w roku Tysiąclecia Chrztu Polski obraz Nawiedzenia mógł być obecny we wszystkich miastach biskupich (25 miast). 3 maja 1966 r. przed obrazem Nawiedzenia na Szczycie Jasnogórskim odbyły się centralne uroczystości Milenium chrztu Polski. W kolejnych miesiącach kontynuowano peregrynacje po miastach biskupich i parafiach.
„ARESZTOWANIE” OBRAZU – PUSTE RAMY
2 września 1966 r., gdy obraz był przewożony z Warszawy do Katowic, Milicja Obywatelska zatrzymała samochód marki Nysa, który prowadził o. Emil Jarosz, paulin oraz samochód z delegacją archidiecezji katowickiej (biskupa pomocniczego Józefa Kurpasa i dwóch księży). Kierowców zastąpili milicjanci, i zamiast do Katowic obraz i delegację, pod eskortą samochodów milicyjnych, zawieziono na Jasną Górę. Obraz „aresztowano” – wokół klasztoru rozstawiono posterunki MO, kontrolujące każdy pojazd, aby nikt nie wywiózł wizerunku Matki Bożej.
Odtąd Nawiedzenie kolejnych diecezji i parafii odbywało się przy „pustych ramach” z symboliczną świecą, Ewangeliarzem i kwiatami.
135 TYSIĘCY WIERNYCH W RZESZOWIE
Po peregrynacji w archidiecezji katowickiej symbole Nawiedzenia odwiedziły archidiecezję krakowską i diecezję tarnowską. 8 marca 1970 r. rozpoczęła się peregrynacja w diecezji przemyskiej, do której w tym czasie należał Rzeszów i większa część utworzonej w 1992 r. diecezji rzeszowskiej.
W tym czasie, na przestrzeni pół roku, Matka Boża w symbolach Nawiedzenia odwiedziła wszystkie rzeszowskie parafie (obecnie na terenie Rzeszowa jest 36 parafii, w 1970 r. było ich 7): parafię farną (10-11 października 1970 r.), parafię św. Krzyża (16-17 stycznia 1971 r.), parafię bernardynów Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (24-25 stycznia 1971 r.), parafię garnizonową Matki Bożej Królowej Polski (31 stycznia – 1 lutego 1971 r.), parafię Chrystusa Króla (6-7 marca 1971 r.), parafię św. Józefa (6-7 kwietnia 1971 r.) i parafię Matki Bożej Saletyńskiej (17-18 kwietnia 1971 r.).
Parafie przygotowały się do Nawiedzenia przez misje, które głosili: księża filipini z Tarnowa (w parafii farnej), redemptoryści z Gdyni (w parafii św. Krzyża), bernardyni z Rzeszowa (w parafii garnizonowej Matki Bożej Królowej Polski), misjonarze św. Wincentego a Paulo z Krakowa (w parafii Chrystusa Króla), salwatorianie z Krakowa (w parafii św. Józefa) i jezuici (w parafii Matki Bożej Saletyńskiej).
Ze względu na ogromne zainteresowanie wiernych, uroczystości odbywały się przy ołtarzach polowych, wybudowanych obok kościołów. Podczas styczniowych Nawiedzeń, mimo dużego mrozu, uroczystości gromadziły ok. 10 tysięcy osób (m.in. w parafii św. Krzyża i w parafii Matki Bożej Królowej Polski). Najwięcej wiernych zgromadziła uroczystość powitania i główna Eucharystia 10 października 1970 r. przy parafii farnej – przybyło na nią około 40 tysięcy wiernych (parafia farna liczyła w tym czasie około 15 tysięcy katolików). Około 30 tysięcy wiernych przybyło na uroczystości przy parafii Matki Bożej Saletyńskiej; 20 tysięcy wiernych – na uroczystości w parafii św. Józefa i 15 tysięcy w parafii Chrystusa Króla. Łącznie w peregrynacjach w rzeszowskich parafiach uczestniczyło ok. 135 tysięcy osób.
200 KONNA BANDERIA I GRZYWNY
Wierni licznie uczestniczyli w nabożeństwach mimo trudności, które wynikały z działalności władz państwowych oraz ich służb. Tuż przed uroczystością wzywano proboszczów do Prezydium Miejskiej Rady Narodowej przestrzegając, by nie dekorowali ulic i domów oraz nie organizowali banderii konnych (banderie konne były bardzo popularne – symbole Nawiedzenia do parafii św. Krzyża w Rzeszowie przyprowadziła 200 konna banderia w historycznych strojach z Drabinianki, Zalesia i Rzeszowa; do parafii garnizonowej Matki Bożej Królowej Polski – banderia składająca się z 95 koni oraz kilkudziesięciu motocykli); osoby zaangażowane m.in. w budowanie ołtarzy polowych i dekoracji wzywano na Kolegium ds. Wykroczeń i karano grzywnami; tuż przed Nawiedzeniem niszczono dekoracje ulic i ołtarzy polowych.
KSIĘŻA „KRADNĄ” OBRAZ
11 lipca 1971 r. zakończyła się peregrynacja w diecezji przemyskiej. Następnie Nawiedzenie odbyło się w administracji apostolskiej z siedzibą w Lubaczowie, diecezji lubelskiej i diecezji sandomierskiej. Kiedy symbole miały trafić na uroczystości w Radomiu (w tamtym czasie Radom znajdował się na terenie diecezji sandomierskiej), księża z radomskich parafii: Józef Wójcik i Roman Siudek, 13 maja 1972 r., bez wiedzy paulinów, „wykradli” obraz z Jasnej Góry, a siostry: Maria Kordos i Helena Trentowska z bezhabitowego Zgromadzenia Sióstr Służek Najświętszej Maryi Panny Niepokalanej, zawiozły go do Radomia. 18 czerwca 1972 r. w Radomiu obraz wrócił na trasę peregrynacji, która trwała już nieprzerwanie do 12 października 1980 roku obejmując wszystkie parafie w Polsce.
W PARAFII NAJŚWIĘTSZEGO SERCA PANA JEZUSA
W latach 1980-1982 odbyło się dodatkowe Nawiedzenie w parafiach archidiecezji warszawskiej (20 maja 1981 r., na tydzień przed śmiercią, przyniesiono obraz Nawiedzenia do ciężko chorego kardynała Stefana Wyszyńskiego).
W 1982 r., w związku z jubileuszem 600-lecia Jasnej Góry, Episkopat zdecydował o tygodniowym Nawiedzeniu w katedrach wszystkich diecezji w Polsce (to Nawiedzenie trwało do 1 grudnia 1982 r.). Ponieważ Nawiedzenie kościołów katedralnych spotkało się z ogromnym zainteresowaniem, postanowiono ponowić je w ten sposób, że obraz będzie przebywał przez tydzień na terenie każdej diecezji (w diecezji przemyskiej obraz peregrynował w listopadzie 1982 r. – od 9 do 10 listopada nawiedził parafię Najświętszego Serca Pana Jezusa w Rzeszowie, od 1992 r. parafię katedralną).
20 listopada 1983 r. na Jasnogórskim Szczycie odbyło się nabożeństwo na zakończenie jubileuszu 600-lecia Jasnej Góry i tygodniowego Nawiedzenia wszystkich diecezji w Polsce.
MATKA BOŻA CIĄGLE W DRODZE
W 1985 r. rozpoczęła się druga peregrynacja kopii cudownego obrazu Matki Bożej Jasnogórskiej obejmująca wszystkie parafie w Polsce. W parafiach diecezji rzeszowskiej Nawiedzenie odbyło się od 13 października 2001 r. do 24 sierpnia 2002 r. Obecnie, od 2019 r., trwa (przerywana przez pandemię koronawirusa) peregrynacja w archidiecezji poznańskiej. Do zakończenia peregrynacji w Polsce, oprócz archidiecezji poznańskiej, pozostały jeszcze 4 diecezje i archidiecezje: gnieźnieńska, włocławska, sosnowiecka i częstochowska (prawdopodobnie Nawiedzenie zakończy się w 2028 r.).
ks. Tomasz Nowak
Korzystałem m.in. z:
– Kroniki parafii św. Krzyża w Rzeszowie.
– Artykułu ks. Jana Rogula pt. „Peregrynacja symboli Nawiedzenia Matki Bożej w Rzeszowie w latach 1970-1971 w świetle wybranych źródeł kościelnych” zamieszczonym w roczniku „Resovia Sacra. Studia Teologiczno-Filozoficzne Diecezji Rzeszowskiej” (2005).
– Artykułu o. Melchiora Królika OSPPE pt. „Historia nawiedzenia” na: www.jasnagora.pl.
– Artykułu ks. Mariusza Trąby pt. „Starania o uwolnienie kopii obrazu Matki Bożej Częstochowskiej z Jasnej Góry w okresie nawiedzenia archidiecezji krakowskiej (1967-1968)” zamieszczonym w czasopiśmie „Folia Historica Cracoviensia” (2006).
Zdjęcia: Archiwum parafii św. Krzyża w Rzeszowie i T. Nowak